Επιμέλεια συνέντευξης: Μαλαπέτσας Διονύσιος
Νεφέλη σε καλωσορίζουμε στο Παλκοσένικο, είναι μεγάλη χαρά και τιμή το να σ΄ έχουμε στην παρέα μας και να συζητάμε με αφορμή την παράσταση «Σπυριδούλες», ένα έργο που έγραψες πριν περίπου δύο χρόνια, παρουσιάστηκε αρχικά στο Φεστιβάλ Αθηνών το 2023 και τώρα ανεβαίνει με μεγάλη επιτυχία κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο Τζένη Καρέζη.
- Ξεκινώντας λοιπόν την κουβέντα μας, θα ήθελες να μας συστήσεις τις “Σπυριδούλες”;
Οι «Σπυριδούλες» είναι ένας χορός γυναικών που φέρουν το κοινό βίωμα της ψυχοκόρης και της οικιακής εργάτριας. Η έμπνευση έρχεται από τον χορό της αρχαίας τραγωδίας, με στόχο να μεγεθυνθεί η ιστορία της Σπυριδούλας και να συμπεριλάβει τις ζωές όλων εκείνων των νεαρών κοριτσιών που αναγκάστηκαν να απομακρυνθούν απ’ τις οικογένειές τους και να εργαστούν σε ξένα σπίτια, από πολύ μικρή ηλικία. Πρόκειται για ένα συλλογικό όργανο που συμπάσχει με την Σπυριδούλα, προσπαθεί να τη βοηθήσει και ταυτόχρονα, εξιστορεί τα πάθη του, με αφορμή τα όσα συμβαίνουν σ’ εκείνη.
- Υπάρχουν σήμερα “Σπυριδούλες” ή είναι ένα ζήτημα που αφορά στον προηγούμενο αιώνα και σήμερα έχει επιλυθεί;
Το κοινωνικό φαινόμενο της ψυχοκόρης έχει εκλείψει μεν, αλλά η παιδική εργασία, η εκμετάλλευση των αδύναμων και ο αρρύθμιστος κλάδος της οικιακής εργασίας, σε βάρος μεταναστριών συνεχίζει να υφίσταται κι αυτό είναι που θίγεται στην παράσταση.
- Πέραν των ξεκάθαρα έμφυλων, εντοπίζεις και κοινωνικοπολιτικές αιτίες τόσο στη γυναικεία όσο και στην παιδική καταπίεση;
Εκκινώ απ’ το κοινωνικό φαινόμενο για να αναδείξω το πολιτικό που σαφέστατα υπάρχει, όπως συμβαίνει πάντα. Όλα γύρω μας είναι πολιτικά και στην περίπτωση των Σπυριδούλων, αυτό που υπογραμμίζουμε είναι πως όλα ήταν και είναι ταξικά. Αυτές οι γυναίκες φέρουν αυτό το βίωμα επειδή «έτυχε να γεννηθούν εκεί κι όχι αλλού, μ’ αυτά κι όχι με άλλα.»
- Φαίνεται πως αυτή τη στιγμή υπάρχει μια κεκτημένη ταχύτητα, τόσο στο θέατρο, όσο και σε άλλες πτυχές της κοινωνίας, για να συζητηθούν ζητήματα τα οποία παραμένουν άλυτα εδώ και αιώνες. Πόσο ελπιδοφόρο το βρίσκεις αυτό, θεωρείς πως είναι κάτι παροδικό και επίκαιρο ή πως έχει έρθει η ώρα για βαθιές τομές στην κοινωνία;
Δεν μπορώ να ξέρω αν είναι παροδικό αλλά σίγουρα είναι ελπιδοφόρο το ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι καλλιτέχνες-συμπεριλαμβανομένων ημών- καταπιάνονται με πολιτικά θέματα και προσπαθούν να φωτίσουν ζητήματα, τα οποία θεωρούνταν παρωχημένα. Ζούμε σε χαλεπούς καιρούς και το να γνωρίσουμε το παρελθόν μας, ίσως μας βοηθήσει να θεμελιώσουμε ένα λιγότερο οδυνηρό μέλλον, και πιο καθαρό.
- Φέτος ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο η παράσταση «Στο σώμα της», το οποίο επίσης έχεις γράψει μαζί με τις Ελένη Ευθυμίου και Σοφίας Ευτυχιάδου και γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Λίγο αργότερα στο ευρωκοινοβούλιο ένας Έλληνας ευρωβουλευτής και δη ηθοποιός, τοποθετήθηκε τριτοκοσμικά επί της άμβλωσης και βρήκε υποστήριξη δημοσίως από έναν άλλον Έλληνα ηθοποιό. Σε ποιο σημείο βρίσκεται τελικά το γυναικείο ζήτημα στην Ελλάδα του σήμερα;
Στην Ελλάδα είμαστε γνωστοί για τον ετεροκαθορισμό μας. Το γυναικείο ζήτημα βρίσκεται εκεί που το θέτουν οι μεγαλύτεροι από εμάς και δεδομένου ότι έχει αρχίσει να κανονικοποιείται παγκοσμίως ένας επικίνδυνος συντηρητισμός παρελθοντικών εποχών, είναι αυτονόητο ότι θα ερχόταν και στη χώρα μας και θα έβρισκε τους θιασώτες του. Ωστόσο, με λυπεί βαθιά να συζητάμε παγιωμένες κατακτήσεις του γυναικείου κινήματος σα να βρισκόμαστε σ’ ένα μεσαιωνικό κάστρο και παρακολουθούμε την καύση μιας μάγισσας, ενώ γύρω μας συμβαίνει πόλεμος και πεθαίνουν εκατοντάδες άνθρωποι. Το ζήτημα της αυτοδιάθεσης του γυναικείου σώματος αφορά πρωτίστως τη Γυναίκα, και δευτερευόντως την κάθε γυναίκα ξεχωριστά. Σε κάθε περίπτωση, το γυναικείο σώμα είναι ένα πολύπαθο πεδίο και αχαρτογράφητο, δεδομένης της χρόνιας πατριαρχίας πάνω στην οποία έχει δομηθεί ο κόσμος. Γι’ αυτό και το κείμενο που γράψαμε με τα κορίτσια (ενν. Ε. Ευθυμία και Σ. Ευτυχιάδου) ήταν για μένα μια ανάσα, ένα βήμα προς την αλληλεγγύη και τη συσπείρωση. Διότι είμαστε πολλές και δυνατές.
- Δε φαντάζει οξύμωρο απ’ τη μια πλευρά η κοινωνία να αποκτά ευαίσθητα αντανακλαστικά για το περιβάλλον, για τα ζώα, για τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, για το γυναικείο ζήτημα και απ’ την άλλη να γίνεται πρώτη δύναμη παγκοσμίως η ακροδεξιά; Μπορεί να συνυπάρχουν αγαστά η πρόοδος και ο συντηρητισμός;
Είναι σύνηθες να συνυπάρχουν τα αντίθετα. Η κίνηση προς τη μια κατεύθυνση ενδυναμώνει και κινητοποιεί τους υποστηρικτές της αντίθετης σκέψης, οι οποίοι αισθάνονται ότι απειλούνται οι αξίες τους και οφείλουν Τώρα- να αντισταθούν. Επίσης, υπάρχει και η εκδοχή του να χρησιμοποιούνται προοδευτικά εργαλεία από συντηρητικές φωνές, προκειμένου να κρύψουν τα πραγματικά τους κίνητρα που είναι η συντηρητικοποίηση και η απομόνωση αντί της πολυφωνίας και της ευαισθητοποίησης. Ωστόσο, θέλω να πιστεύω ότι οι νεότεροι από εμάς έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται τους όρους «του παιχνιδιού» και να αφυπνίζονται. Εξάλλου, οι αγώνες στο δρόμο και η συσπείρωση απέναντι στην αυθαιρεσία και την υποκρισία της εξουσίας, αυτό δείχνουν. Ότι ο κόσμος βλέπει, ακούει, σκέφτεται και αντιδρά. Κι αυτό κάνει τις αντίθετες συντηρητικές φωνές να γιγαντώνονται, διότι φοβούνται. Αισιόδοξο; Ίσως, αλλά ποτέ δεν ξέρεις πού μπορεί να φτάσει η λαϊκή οργή…
- Από την “Εκπαίδευση εις τα του οίκου δια νεαράς κορασίδας”, ως τους “Αριστερόχειρες” και από την “Κακούργα Πεθερά”, ως τις “Σπυριδούλες” είναι φανερό πως σου αρέσει να καταπιάνεσαι με ζητήματα που αφορούν στην πραγματικότητα και προτιμάς να κάνεις πολιτικό θέατρο. Οι πιο λυρικές προσεγγίσεις θα μπορούσαν υπό συνθήκες να σε αφορούν;
Δεν ξεκίνησα, θέλοντας να γράψω πολιτικό θέατρο, εξ ορισμού. Συνέβη το αντίστροφο. Οι θεματικές που με αφορούσαν και ο τρόπος που ήθελα να τις αποτυπώσω δραματουργικά έφεραν στοιχεία πολιτικού θεάτρου, κι έτσι φορά τη φορά, κατάλαβα ότι μου αρέσει αυτό το είδος, με συγκινεί, με κινητοποιεί, με εμπνέει. (Τρέφω ξεκάθαρα μια μεγάλη αγάπη στον Μπρεχτ που έγραψε πολιτικό θέατρο με αδιανόητο λυρισμό-κι όχι συναισθηματισμό) Είμαι πολύ νέα στη θεατρική γραφή και θέλω να ελπίζω ότι θα έχω την ευκαιρία να δοκιμάσω διαφορετικές φόρμες και είδη. Ωστόσο, σκέφτομαι ότι η πολιτική θεώρηση της ζωής ενυπάρχει ακόμη και στις πιο λυρικές φόρμες. Για παράδειγμα, η τραγική ποίηση-η αρχαία τραγωδία- βρίθουν λυρικών στοιχείων αλλά ταυτόχρονα, είναι βαθιά πολιτικά έργα. Αυτό είναι μεγάλη δραματουργική πρόκληση για κάθε έναν από εμάς που δοκιμάζει την τύχη του στη δραματουργία, νομίζω. Τώρα, όσον αφορά στην πραγματικότητα, συνήθως η ζωή δίνει τις πιο δυνατές και πλούσιες ιστορίες που ξεπερνούν κάθε φαντασία, οπότε μ’ αρέσει να την παρακολουθώ και να αντλώ απ’ αυτήν.
- Θες να μας πεις λίγα πράγματα και για την παράσταση “Ήλιος με δόντια”, στην οποία έχεις επιμεληθεί τη δραματουργική επεξεργασία και που ανεβαίνει κάθε Σαββατοκύριακο στο Θέατρο Μπέλλος;
Αυτή ήταν μια απ’ τις ευτυχέστερες συναντήσεις που είχα στη δουλειά. Είναι σα να λειτούργησαν όλα, απ’ την αρχή των προβών. Σχετικά με το δικό μου κομμάτι της διασκευής, είχα στα χέρια μου ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα του Γιάννη Μακριδάκη με μια πολύ δυνατή ιστορία, έναν σκηνοθέτη που εκτιμώ βαθιά, αντιλαμβάνεται τον τρόπο που γράφω, συνεννοούμαστε εύκολα, και ήθελε πολύ να ανεβάσει το συγκεκριμένο έργο, άρα είχε όραμα και ευφάνταστες ιδέες, και δυο σπουδαίους ερμηνευτές που εμπλούτιζαν και μεγέθυναν κάθε λέξη που ερχότανε στην πρόβα. Άρα, σε επίπεδο συνεργασίας, ήταν αυτό που λέμε ιδανικές συνθήκες. Όσον αφορά τώρα στο ίδιο το έργο, πρόκειται για την ιστορία του Κωνσταντή που γεννήθηκε στη Χίο, στις αρχές του 20ου αιώνα και παλεύει να επιβιώσει σ’ ένα περιβάλλον που τον διώχνει και τον χαρακτηρίζει ως την μεγάλη ντροπή της συνοικίας. Υπό ένα άλλο πρίσμα, ο Ήλιος με Δόντια είναι και μια σπαρακτική ιστορία αγάπης, για έναν παράδοξο και αλλόκοτο έρωτα που έμεινε σε άρση.
- Δεδομένης της σταθερής σου πορείας στο θέατρο τα τελευταία χρόνια και μάλιστα σχεδόν από κάθε του μετερίζι, υπάρχει κάτι που θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας, κάποιο μελλοντικό σου σχέδιο; Ετοιμάζεις κάτι για το καλοκαίρι ή για του χρόνου, γράφεις κάποιο νέο έργο;
Κάνω διάφορες σκέψεις για νέα έργα αλλά ακόμη, βρίσκομαι σ’ αυτά που γίνονται τώρα (βλ. Σπυριδούλες και Ήλιο με Δόντια) και αν και πώς θα συνεχίσουν. Πάντως, σε λίγο καιρό, έχω στόχο να καταπιαστώ με νέες θεματικές- έχω ετοιμάσει δηλαδή, τις σκαλέτες μου, και προσπαθώ να εφεύρω τον χρόνο, για να καθαρίσει το μυαλό μου και να προχωρήσω. Δεν λέω περισσότερα, όχι για να μη με ματιάσετε, αλλά γιατί μπορεί να μην προκύψει κάτι ενδιαφέρον που να έχει νόημα να ειπωθεί. Ξεκινάω λοιπόν, να γράφω και βλέπουμε. Όσον αφορά στην υποκριτική τώρα, έχω ακόμη δρόμο με τα Κανόνια και τις Τρομπέτες, στο Θέατρο Εμπορικόν καθώς και με τα γυρίσματα στη Διάφανη Αγάπη στον Alpha. Μένουν αρκετοί μήνες δουλειάς, οπότε είμαι ευγνώμων και απολαμβάνω αυτά, για τώρα.
Νεφέλη σ’ ευχαριστώ πάρα πολύ για τη μεγάλη χαρά και την τιμή, να σ’ έχουμε στην παρέα μας, αλλά και για την όμορφη κουβέντα μας! Σου ευχόμαστε κάθε καλό, τόσο σε καλλιτεχνικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο!
περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση εδώ: https://palcoscenico.gr/oi-spyridoyles-tis-nefelis-maistrali/