Νι, το τελικό
Η ομάδα «Νι, το τελικό», αποτελεί μια ομάδα επαγγελματιών ηθοποιών που συγκροτήθηκε τον
Ιούνιο του 2024 με αφορμή την κοινή μας θέληση να καταπιαστούμε καλλιτεχνικά με το διήγημα
«Η απόλαυσις στη γειτονιά» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Με βάση το διήγημα αυτό, θα
συνθέσουμε και το τελικό αποτέλεσμα της δουλειάς μας, που πιθανόν να περιλαμβάνει και
αποσπάσματα από άλλα έργα του Παπαδιαμάντη, από ποιήματα ή κάποιο άλλο κείμενο που μπορεί
να προκύψει κατά τη διάρκεια των προβών.
Η επιλογή της ενασχόλησής μας με τον Παπαδιαμάντη έχει τη βάση της σε μία προσωπική
αντίθεση. Από τη μία, στα σχολικά μας χρόνια, όταν ήρθαμε σε επαφή με το έργο του, δεν
αισθανθήκαμε σύνδεση και εμπλοκή με τη γραφή του, που μας άφηνε σε βάθος αμετακίνητους. Η
γλώσσα του μας φαινόταν παρωχημένη, σχεδόν νεκρή, δύσκολο να την καταλάβεις, πόσο μάλλον
να την αρθρώσεις. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των σπουδών μας στη Δραματική Σχολή, ήρθαμε σε
επαφή μαζί του με έναν πολύ πιο ουσιαστικό τρόπο που αποτέλεσε για εμάς ανακάλυψη και
«απόλαυση»! Εκπλαγήκαμε όταν εμβαθύνοντας στο παπαδιαμαντικό σύμπαν ήρθαμε αντιμέτωποι
με μια γλώσσα ζωντανή, που κάθε λέξη της προκαλεί τον ηθοποιό να βρει τα μέσα να την
αναδείξει, μια γλώσσα όχι γεμάτη φθόγγους, αλλά γεμάτη ήχους προερχόμενους κατευθείαν από τη
φύση και την παράδοση, που μας θυμίζουν μια χαμένη ελληνικότητα. Στις ανακαλύψεις μας αυτές
θα θέλαμε να εμβαθύνουμε περαιτέρω και να μοιραστούμε αυτό μας το βίωμα με το κοινό.
Το διήγημα «Η απόλαυσις στη γειτονιά» σκιαγραφεί μια γειτονιά της Αθήνας του 1900. Οι
άνθρωποι ζουν, απολαμβάνουν, κρίνονται και πεθαίνουν μέσα σε αυτό τον τόπο της γειτονιάς. Η
γειτονιά αποτελεί μια μικρή κοινότητα. Στη σημερινή εποχή της σταδιακής κατάρρευσης όλων των
δομών του κοινωνικού κράτους και του κράτους πρόνοιας και ενώ συχνά η μεγάλη κοινότητα γύρω
μας μας δίνει την αίσθηση ότι μας αποκλείει, συλλογικά, η εικόνα και η λειτουργία της γειτονιάς,
της μικρής αυτής κοινότητας ζωής που έχει πια χαθεί, μας λείπει και μας κινεί το ενδιαφέρον.
Όμως η γειτονιά δεν ήταν μόνο πηγή ζωής, πηγή χαράς και παρέας. Δεν ήταν μόνο πυρήνας
επικοινωνίας των προβλημάτων της ανθρώπινης φύσης και ζωής. Ούτε μόνο φορέας κυκλοφορίας
των νέων, καλών και κακών, που τα καλά γιορτάζονται διπλά και τα κακά ξορκίζονται όταν τα
μοιράζεσαι. Η γειτονιά ήταν και μήτρα κουτσομπολιού. Το στοιχείο αυτό είναι ακόμα μια θεματική
που μας ενδιαφέρει να διερευνήσουμε, καθώς βρίσκουμε την άμεση σύνδεσή της με το σήμερα.
Διαχρονικά, το κουτσομπολιό έχει μια λειτουργία διττή: Από τη μία για τον αποδέκτη του αποτελεί
πηγή πόνου και τραυματισμού. Από την άλλη για αυτόν που συμμετέχει στη διάδοσή του
λειτουργεί λυτρωτικά, καθώς τον τοποθετεί σε θέση άτρωτη, στη θέση του σχολιαστή και όχι του
εν δυνάμει παθόντα, ενώ συνιστά και τρόπο σύνδεσης και επικοινωνίας με τους άλλους. Υπό αυτή
την έννοια, το κουτσομπολιό είναι ζωτική ανάγκη του ανθρώπου για να αντέχει τη ζωή. Ωστόσο,
έτσι, αποφεύγεται η εμβάθυνση στο πρόβλημα και η αναγωγή του σε πρόβλημα συλλογικό, που
χρήζει κοινωνικής αντιμετώπισης. Σήμερα, στη μεγάλη παγκόσμια γειτονιά της τηλεόρασης και του
ίντερνετ, αυτό είναι πιο εμφανές από ποτέ: Κάθε είδηση διογκώνεται και φωτίζεται ανάλογα με τη
σκοπιμότητα του φορέα που την παρουσιάζει, χωρίς να αναζητείται μια πραγματική αντιμετώπιση
και φροντίδα.
Ένα άλλο στοιχείο που ζωντάνεψε το ενδιαφέρον μας για την ανάδειξη αυτού του κειμένου στο
σήμερα ήταν η ίδια η γλώσσα του Παπαδιαμάντη. Τι σημαίνει να χρησιμοποιείται αυτή η γλώσσα
στην Αθήνα του τότε; Τι σημαίνει για τις αρχές του 20ου αιώνα να ζει κανείς στην Αθήνα, όπου
έχει αρχίσει να συγκροτείται για τα καλά η αστική τάξη, τι σημαίνει να προσπαθείς να βρεις τη
θέση σου σε έναν κόσμο που αλλάζει. Τι σημαίνει μια γλώσσα και δημώδης και λόγια, τι σημαίνει
να μην ξέρεις τι είσαι, αν είσαι χωριάτης που μέχρι χτες έβοσκε τα πρόβατα ή αν πλέον το
βοσκοτόπι σου καλείται πρωτεύουσα κι εσύ πρωτευουσιάνος. Τι σημαίνει να ακροβατείς ανάμεσα
στο τσαρούχι και το παπούτσι δυτικής αισθητικής. Πόσο μας αγγίζει αυτό στο σήμερα που ζούμε
σε μια εποχή χωρίς ταυτότητα, ένας λαός ως επί το πλείστον ημιμαθής που προσπαθεί να βρει τη
θέση του στον κόσμο μέσα από την τραπ, τη μπάλα, τον ψεύτικο μικρόκοσμο των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης, το ρουσφέτι, το να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα.
Ψάχνοντας κι αναζητώντας λοιπόν αυτή την τόσο δυσεύρετη πια ταυτότητα, αυτή που μοιάζει να
έχει χαθεί από καιρό και που κανένα φως δε διαφαίνεται στο πνευματικό μέλλον αυτής της χώρας
σε σχέση με την επανεφεύρεσή της, η αναμέτρηση με τη γλώσσα και το σύμπαν του Παπαδιαμάντη
έρχεται να μας λυτρώσει, να μας απενοχοποιήσει, να μας θυμίσει πως είναι εντάξει να είμαστε και
αυτό και το άλλο, πως το πρόβλημα δεν είναι τωρινό, αλλά είναι στον πυρήνα μας και στο DNA
του λαού μας και πως υπάρχει τρόπος, όπως ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης έκανε κάποτε με το έργο του,
να αγκαλιάσουμε το χαρακτηριστικό μας αυτό και να το αναδείξουμε στην ολότητά του.
Ο Παπαδιαμάντης άλλωστε μιας φέρνει αντιμέτωπους με κάτι βαθιά πνευματικό που αναδύει
συχνά μια έντονη αίσθηση θρησκευτικότητας και πατρίδας. Εν πρώτοις, ένα τέτοιο έργο μπορεί να
προσληφθεί ως παρωχημένο, ερχόμενο από τα βάθη μιας άλλης εποχής, ενός άλλου κόσμου. Πώς
άραγε αγγίζουμε την πνευματικότητα στην εποχή μας; Συνδέεται η ψυχαγωγία μας μαζί της; Ποιοι
είμαστε τώρα, όταν τα παλαιότερα στοιχεία ταυτότητας μας έχουν παρέλθει; Πώς συνδεόμαστε με
τους άλλους, με το αίσθημα του «ανήκειν», με τον πνευματικό μας εαυτό στο σήμερα; Ερωτήματα
που μένουν ανοιχτά, καθώς ψάχνουμε την αλληλεπίδρασή μας με τον τόσο προσβάσιμο πια μα και
τόσο απρόσιτο ψυχικά σύγχρονο κόσμο μας.
Το σύμπαν του Παπαδιαμάντη είναι τόσο τέλεια αποδιδόμενο στον ρεαλισμό του, που παύει να
είναι ρεαλιστικό, σαν μια εικόνα, σαν ένας πίνακας ζωγραφικής. Ο Κωστής Παλαμάς έγραψε:
«ένα περιβόλι είναι ο κόσμος πού μας παρουσιάζει στις ιστορίες του… Παντού τα συγκεκριμένα και
τα χειροπιαστά, ζωγραφιές των πραγμάτων, όχι άρθρα… Πρόσωπα, όχι δόγματα. Εικόνες, όχι
φράσεις. Κουβέντες, όχι κηρύγματα, διηγήματα, όχι αγορεύσεις» και συμπλήρωσε:
«Ο Παπαδιαμάντης είναι ο μεγάλος ζωγράφος των ταπεινών».
Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση “Απόλαυσις στη γειτονιά” μπορείτε να διαβάσετε εδώ:
https://palcoscenico.gr/apolausis-papadiamanti-omada-ni-teliko/
Εκδώστε τα εισιτήριά σας εύκολα και γρήγορα εδώ:
https://www.more.com/gr-el/tickets/theater/apolausis-sti-geitonia-tou-a-papadiamanti/